Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4 yles DefLockedState="false” DefUnhideWhenUsed="true” DefSemiHidden="true” DefQFormat="false” DefPriority="99″ LatentStyleCount="267″> ideWhenUsed="false” QFormat="true” Name="heading 1″ />

Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;} -->

گزانگبين ، يك مائده آسماني

و انزلنا عليكم المن و السلوي كلوا من طيبات ما رزقنكم … قرآن كريم سوره بقره آيه 57

…انگبين و بلدرچين را بر شما نازل كرديم. از پاكيزه ها آن چه روزي شما كرديم، بخوريد …

گزانگبين يا به عبارت صحيح تر انگبين گون چيست ؟

- گزانگبين در منابع مختلف تحت عناوين گز خوانسار، انگبين گون، ترنجبين اصفهان و شهد پارسي نام برده شده است. طبق استاندارد شماره 2619  انگبين گون از نظر شيميايي نوعي مان (manna)  محسوب مي شود كه توسط حشره پسيل گز از خانواده Psyllidae با نام علمي Cyamophila astragalicola كه قبلاً C. dicora نام برده مي‌شد و در اثر تغذيه آن از شيره گياه گون گزي با نام Astragalus adscendens حاصل مي شود.

انگبين از نگاه مفسران، محققان و اهل معرفت :

در كتاب مفردات راغب واژه المنّ چنين تعريف شده است «شيئي كالطل فيه حلاوه و يسقط علي الشجر» «چيزي شبيه شبنم كه در آن شيريني است و بر درخت فرو مي‌افتد» و در كتاب تفسير پرتوي از قرآن آمده است «ماده آبكي كه روي بعضي درختها شكرك مي بندد، انگبين نامند.

خواص دارويي آن چيست ؟

ادامه مطلب :

اين مان ماده اي ملين و تسكين دهنده است كه مي تواند در دردسينه و التهاب ريه مؤثر واقع شده و ناراحتي تنفسي را تا حدودي رفع كند. همچنين در درمان سرفه، خشونت سينه و تنگي نفس نقش داشته و مي تواند به تقويت دستگاه گوارش و هضم و جذب مواد غذايي در بدن كمك كند.

موارد مصرف :

-    بيشترين مصرف انگبين گون از گذشته تاكنون، در توليد گز معروف اصفهان بوده است. اين ماده ضمن اينكه خواص متضاد چسبندگي و شكنندگي خود را به گز مي‌بخشد باعث حفظ رطوبت گز و در نتيجه نرم و تازه ماندن آن براي مدت چندين هفته مي شود. در حال حاضر به دليل كاهش محصول گزانگبين در مراتع و افزايش قيمت آن (هر كيلوگرم 000/500  ريال) قنادها ترجيح مي‌دهند، به جاي آن از تركيبات مصنوعي و مشابه مانند بادكا كه نوعي گلوكز مايع است و قيمت پايين تري دارد استفاده كنند.

-    مصرف ديگر آن در صنايع دارويي است. فروكتوز موجود در مان گون داراي خاصيت دارويي ويژه اي است كه باعث شده در طب مورد توجه قرار گيرد. فروكتوز يا قند ميوه، قند ساده ايست كه به مراتب شيرين تر از ساكارز بوده و بطئي تر و كندتر از قندهاي ديگر جذب مي گردد. انگبين گون با داشتن حدود 40  درصد فروكتوز، همانند عسل يكي از منابع غني اين قند كمياب است كه مي‌توان از فروكتوز آن براي كمك به اسپرم سازي انسان و نيز در افراد مبتلا به ديابت استفاده نمود.

-    پورداوودي (1357) گزارش نمود از بين چسب‌هاي گياهي  براي توليد انواع قرص ، گزانگبين در مقايسه با ژلاتين ، تيلوز 4000 ، آكاسيا ، پلي‌وينيل پيروليدون در الكل و آب , نشاسته و سريش از نظر سائيدگي ، بازشدن قرص و سرعت حلاليت ارجحيت دارد.

وضعيت بازار گزانگبين در داخل و خارج از كشور چگونه است؟

-    با توجه به اينكه اين ماده منحصراً در بعضي مناطق از ايران توليد مي شود و از قديم‌الايام نيز خريداران مختلف به بازارهاي شهرستانهاي منطقه غربي استان اصفهان رجوع مي كردند لذا خريداران خارجي مهمترين منبع تأمين اين ماده را در ايران و اصفهان مي دانند.

-    صنف توليد كننده گز براي سفارش دهندگان خارجي خود، از درصد مختلف مان گون، براي توليد گز استفاده مي كنند و با قيمت هاي متفاوتي به فروش مي‌رسانند. لذا براي حفظ بازارهاي خارج از كشور، تمايل زيادي براي خريد و استفاده وجود دارد.

گزانگبين  چگونه توليد مي‌شود؟

نوزادان حشره كوچكي به نام پسيل گزكه طول بدن آنها كمتر از 2 ميليمتر است عامل اصلي توليد گزانگبين هستند. نوزادان كه اصطلاحاً پوره گفته مي‌شوند از شيره گياهي برگچه‌ها و سرشاخه‌هاي گون تغذيه نموده و پس از هضم و جذب مواد مورد نياز خود مازاد مواد قندي و ساير مواد شيره را كه نياز ندارند، بدون وارد نمودن به معده اصلي مستقيماً از انتهاي بدن خود خارج مي‌كنند كه به صورت رشته‌هاي باريك و سفيدرنگ روي سرشاخه‌هاي گون ديده مي‌شود.  افراد محلي اين رشته‌هاي سفيد رنگ را گزانگبين و گاهي به اختصار گز مي‌نامند.

زيست شناسي پسيل گز:

پسيل‌هاي بالغ نر و ماده قبل و يا پس از زمستانگذراني جفتگيري نموده و حشرات ماده تخم‌هاي خود را روي برگچه‌هاي گون و به صورت يك و ندرتاً دو رديف روي رگبرگ اصلي قرار مي‌دهند. هر حشره ماده به طور متوسط 156 عدد تخم مي‌گذارد. تخم‌ها شبيه تخم مرغ و به رنگ زرد روشن به طول 35/0 ميلي‌متر مي‌باشند. برگچه‌هايي كه روي آنها تخم‌گذاري انجام مي‌شود حول محور رگبرگ اصلي به نحوي تا مي‌شوند كه دو لبه كناري آنها به هم مي‌چسبند. اين حالت علامت آشكاري براي عمل تخمريزي پسيل گز مي‌باشد. پس از حدود يك ماه نوزادان پسيل که اصطلاحاً پوره گفته می شود متولد مي‌شوند.

پسيل گز دارای 5 سن پورگی است . دوران پورگی حدود 105 روز طول می کشد .پس از اتن مدت حشرات کامل در اواتل پائتز ظاهر می گردند . حشرات کامل پسيل با تغذته از شهد و شیره گلها و گتاه متزبان آماده زمستانگذرانی روی سرشاخه ها و لا به لای فلسها و پوستک های گتاه گون می شود.

پوره‌ها يا نوزادان حشره پسيل از چه زماني شروع به فعاليت مي‌كنند؟

حدود يك ماه پس از تخمگذاري حشرات بالغ پسيل روي برگچه‌هاي گون ميزبان، نوزادان متولد مي‌شوند (حدوداً از نيمه خردادماه) و در حاليكه حدود 3/0 ميليمتر طول دارند تغذيه خود را از شيره داخل برگچه‌ها آغاز مي‌كنند.

پس از طي 5 سن پورگي طي مدت حدود 110 روز از اواخر شهريور ماه نوزادان سن آخر به حشره بالغ پسيل تبديل مي‌شوند كه در اين حالت ابتدا به رنگ قهوه‌اي روشن و سپس به رنگ تيره ديده مي‌شوند. حشرات كامل پسيل دو جفت بال دارند كه بوسيله آن پروازهاي كوتاه و جهشي انجام مي‌دهند و روي بوته‌هاي گون جابجا مي‌شوند و در اين مدت تغذيه مختصري براي زنده ماندن دارند. پسيل‌هاي بالغ تا بهار سال بعد به حالت غير فعال روي سرشاخه ها و لابلاي فلس‌ها و دمبرگ‌ها يا روي خس و خاشاك سطح خاك پناه‌ مي‌گيرند و زمستان گذراني مي‌كنند در بهار سال بعد پس از تخم‌ريزي روي برگچه‌هاي گون از بين مي‌روند. بنابراين اين حشره كه در واقع آفت بوته گون است در سال يك نسل توليد مي‌كند.

بيشترين زمان توليد گزانگبين چه موقع مي‌باشد؟

وقتي كه اكثر نوزادان به سن 4 و 5 رسيدند بيشترين توليد را دارند. در اين تاريخ كه مصادف با نيمه شهريور ماه مي‌باشد ترشحات مان به صورت رشته‌هاي نخي شكل و ريز به رنگ سفيد روي سرشاخه‌هاي گون‌هاي بارور و يا در انتهاي بدن پوره‌ها ديده مي‌شود كه در اصطلاح محلي مي‌گويند گياه ستاره زده است.

روش بهره‌برداري چگونه است؟

ساكنان مناطق گز خيز و عشاير و ساير بهره‌برداران با استفاده از وسايل ساده‌اي كه خودشان با بهره‌گيري از مصالح طبيعي درست كرده‌اند اقدام به ضربه‌زني و يا به اصطلاح چوب‌زني مي‌كنند. هنگام بهره‌برداري،  دوال يا سيله را كه از يك چوب دايره شكل و پوست گوسفند تهيه شده و شبيه به يك قاشق بزرگ مي‌باشد، در زير سرشاخه‌هاي بوته گون نگاه مي‌دارند و با چوب دستي كه در اصطلاح محلي به آن اربه كودي يا كوبه مي‌گويند و سر آن بشكل دايره يا بيضي شبيه راكت تنيس مي‌باشد روي شاخه‌ها به آرامي ضربه مي‌زنند. پس از آن براي جداسازي و تا حدودي خالص كردن مواد بهره‌برداري شده با استفاده از كم يا الك چندين بار آن را غربال نموده و مان جدا شده را داخل ظروف همراه خود جمع‌آوري مي‌كنند.

آيا هنگام بهره‌برداري آسيبي به حشرات مولد گز وارد مي‌شود؟

با بررسي‌هايي كه بعمل آمده مشخص گرديده كه هنگام چوبزني جمعيت زيادي از پوره‌هاي پسيل داخل دوال يا ظرف جمع‌آوري ريزش مي‌كنند و به دليل ريز جثه بودن و نداشتن بال و صدماتي كه در اثر الك كردن به آنها وارد مي‌شود قادر به بازگشت روي گياه نيستند و تقريباً همه آنها از بين مي‌روند و به همين علت است كه جمعيت حشره مرتب رو به كاهش مي‌رود و مشكلاتي را در توليد محصول به بار مي‌آورد.

وضعيت توليد و بهره برداري از گزانگبين در حال حاضر چگونه است ؟

براساس تحقيقاتي كه توسط مركز تحقيقات منابع طبيعي استان اصفهان بعمل آمده بسياري از مراتع داراي گون گزي، فاقد حشره پسيل مولد گز مي باشند و صرفاً در برخي از دره ها به صورت لكه‌هاي كوچك وجود دارد. سيف الهي (1380) در اولين همايش بحرانهاي زيست محيطي ايران كه در اهواز برگزار شد پسيل گز را به عنوان يك گونه نادر و در خطر انقراض معرفي كرد و نسبت به حفظ و احيا‌ي آن هشدار داد.